Aandacht en geluk met mindfulness

Mijn vorige blog had als thema “onvolwassen geluk” (Wat is geluk? Mindfulness en geluk (1)). In deze nieuwe blog ga ik in op wat ik onder onder “volwassen geluk” versta. Waarachtig geluk heeft te maken met aandacht. Mindfulness en aandacht vormen de basis voor volwassen geluk.

Druk, druk druk, geen tijd voor aandacht en geluk

In de praktijk is het niet makkelijk om met aandacht te leven en te werken. Een veeleisende baan, kinderen, huishouden en sociaal leven slokken je leven vaak op. Daardoor ervaren we stress en onrust. Al vroeg wordt ons geleerd dat geluk iets is dat je moet zien te ‘bereiken’.

De beloning is meestal extern gericht: een goed cijfer op school, geld, een mooie carrière, een prachtig huis. We stellen veel eisen aan onszelf en vooral ook aan ons geluk. Daardoor staan we niet stil bij wat er is. We hebben geen aandacht voor hoe we ons voelen en voor wat écht belangrijk voor ons is. Doordat we zo gehaast zijn ontglipt het geluk ons.

Aandacht en geluk: afzien in een streng klooster

Vanaf jonge leeftijd had ik al interesse in de training van aandacht. Naast mijn werk als advocaat was ik ook mindfulnesstrainer en intensief beoefenaar van zen.

Ik voelde al jaren het verlangen om een tijdje in een klooster te leven en te ervaren hoe het is om je volledig te richten op de ontwikkeling van aandacht en mindfulness. Tsja, verlangen. Daar heb je het weer. Ben ik er toch weer ingetuind…

Na 25 jaar advocaat te zijn geweest besloot ik eind 2014 een sabbatical van een jaar te nemen. Ik kwam terecht in een streng orthodox boeddhistisch klooster in Australië. Eén jaar werd uiteindelijk twee jaar. Het klooster lag midden in een groot woud. Er was geen elektriciteit, geen TV, geen airco en geen verwarming. In de winter was het ijskoud, in de zomer snikheet. En we kregen maar één maaltijd per dag, om tien uur in de ochtend. Geen social media. We mochten maar één keer per week één uur onze e-mails doen. Vijf uur per dag meditatietraining, de andere uren waren werktijd. Vaak hard werken trouwens.

Wat ik over aandacht en geluk leerde in het klooster

Dit lijkt misschien masochistisch gedoe. En toch was dat niet zo. De ascetisch training heeft me veel gebracht. Het was een diepgaande training in aandacht en mindfulness. De weg naar extern geluk werd afgesneden. Je kon dus niet anders dan jezelf onder ogen zien.

En dat kan confronterend zijn. Velen verlieten dan ook na korte tijd het klooster. Ikzelf fantaseerde ook voortdurend over weglopen, maar ik deed het niet. Ik had het gevoel dat ik hier iets kon leren dat van waarde was.

Het grappige was dat de abt van ons klooster nooit zei dat we geen verlangens mochten hebben als we weer eens klaagden over kou, hitte, te weinig eten, verveling. De abt spoorde ons aan al onze verlangens te voelen en te erkennen. Ze direct te ervaren. Met een nuchtere houding. Zo van ‘interessant, ik heb het verlangen naar een goed restaurant: waar in mijn lichaam voel ik dit verlangen? Welke gedachten gaan er door me heen?’ En vervolgens weer in alle rust terug te keren naar je meditatie. Telkens weer.

Geen vage oefening dus waarin je wegzweeft met je ideeën en verlangens. Maar een onderzoekende, observerende houding die stevig gegrond is in de realiteit van het hier en nu.

Aandacht als basis voor geluk

Het ascetische regime en de oefeningen in het klooster hebben mij veel gebracht. Ik leerde op een andere manier met mijn verlangens om te gaan. Ik werd bijvoorbeeld nogal eens overvallen door angst: ‘hoe ga ik mijn geld verdienen als ik terug kom uit dit klooster’? Dit was een verlangen naar geld, naar zekerheid. Ook verlangde ik vaak naar een goede avondmaaltijd, shoppen, uit eten gaan met vrienden. En vooral een goed glas wijn. Maar in dit klooster ging dat niet. De dichtstbijzijnde buur (een boer) was vier uur lopen en alcohol was helaas strikt verboden.

Dus leerde ik mijn verlangens te onderzoeken en er aandacht voor op te brengen. Waar voel ik ze in mijn lichaam? Zijn ze groot, klein, warm of koud? Hebben ze een kleur? Is het aangenaam dit verlangen te voelen? Onangenaam? Of neutraal? Als ik nauwkeuriger onderzocht bleek wat onaangenaam leek eigenlijk helemaal niet zo onaangenaam te zijn. En gedachten, gevoelens en verlangens waren ook niet zo statisch als ik dacht. Ze veranderden namelijk steeds en verdwenen ook altijd vrij snel. Als ik ze niet voedde met allerlei gedachten over in welk restaurant ik zou willen eten en wat ik zou gaan bestellen.

Ik besefte ook dat verlangens geen persoonlijke dingen zijn. Ieder mens heeft verlangens. Het is een energie met een geweldige kracht die in ieder mens leeft. Ik leerde in het klooster mijn verlangens te zien als gewoon onpersoonlijk energie die door mij heen stroomt. Ik kan er aandacht voor hebben, maar ik hoef me niet altijd te laten meeslepen.

Meer geluk met minder

Daardoor ontstond de ruimte en de vrijheid om zelf mijn antwoord te kiezen. Met als gevolg dat ik meer kracht en focus kon ervaren. En ik ging meer details zien in mijn leven in het klooster. Het was net of de geuren, kleuren en geluiden helderder werden. Ik besefte dat ik eigenlijk helemaal niet zo veel nodig had om tevreden en gelukkig te kunnen zijn. Mijn fantasieën over hoe ik uit het klooster zou weglopen namen langzaam maar zeker af.

De abt benadrukte keer op keer het belang van aandacht als basis voor het cultiveren van tevredenheid en dankbaarheid. Aandacht en tevredenheid leiden volgens hem tot focus en effectief functioneren. Zo leidt aandacht dus tot geluk.

Niet te veel verlangens

Dit alles betekent niet dat je geen verlangens mag hebben. Eén van mijn leraren zei altijd” heb een paar verlangens, maar niet te veel”. Waarom? Als je niet te veel verlangens hebt, houd je tijd over om aandacht te geven aan wat er al is. En om aandacht te hebben voor de voldoening die je kunt ervaren als een verlangen vervuld is. Dit geeft je de kracht en de visie om met aandacht plaats te nemen aan het roer van je leven, je zeilen te hijsen en je bestemming te bepalen. Social media en de duizenden reclamespotjes halen je niet meer uit je koers, hoe hard ze ook schreeuwen.

Een paar verlangens hebben (niet te veel) betekent dat je je laat bepalen door wat er voor jou écht toe doet. Het heeft te maken met leven naar je waarden. Dit leidt tot persoonlijk leiderschap.

Volwassen geluk

In mijn vorige blog had ik het over onvolwassen geluk: het streven naar steeds meer extern geluk. Voor mij betekent volwassen geluk: vrede en aandacht hebben voor het moment zoals het is. Ook al zijn er moeilijke en pijnlijke dingen. Voor mij heeft volwassen geluk vooral te maken met aandacht voor de details van het leven.

Volwassen geluk heeft ook te maken met aandacht en dankbaarheid voor de dingen die wél goed zijn in je leven en je werk. Dankbaarheid voor de alledaagse dingen die we normaal gesproken niet eens meer zien omdat we het zo druk hebben met ergens heen te gaan. Volwassen geluk heeft meer te maken met ‘zijn’ en minder met ‘zoeken’ en ‘doen’.

Geluk leidt tot betere prestaties

Voor degenen die al dat gepraat over geluk maar zweverig vinden: het is wetenschappelijk aangetoond dat gelukkige mensen beter presteren op het werk. Zaak dus om je prioriteiten met zorg te stellen en te onderzoeken hoe jij je aandacht, geluk en prestaties positief kunt beïnvloeden.

Train je brein voor meer aandacht en geluk!

Aandacht en volwassen geluk houden trouwens nauw verband met de werking van je hersenen. Het zijn vaardigheden die ontwikkeld moeten worden. De bekende wetenschapper in de neurologie Rick Hanson heeft een prachtig boek (“hardwiring happines”) geschreven over hoe je authentiek en volwassen geluk kunt ervaren door je hersenen te trainen dankbaar te zijn, meer te genieten van de alledaagse momenten en bewust geankerd te blijven in het hier en nu.

Daardoor houd je meer energie over om aandacht op te brengen en geluk te ervaren. En dat is dan weer de sleutel tot beter presteren op je werk.